Badania pokazują, że młodzi Polacy są coraz mniej religijni. Gdzie zaszły największe zmiany w 2021 roku? Co wydarzyło się w ciągu ostatnich miesięcy, jeśli chodzi o zmiany w religijności Polaków? Poniżej prezentacja najnowszych analiz dotyczących duchowości i praktyk religijnych w Polsce.
1. BADANIA CBOS (1992-2021)
W listopadzie 2021 roku Centrum Badania Opinii Społecznej opublikowało wyniki badania pt. „Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa”. Przez prawie 30 lat analizowano poziom wiary oraz praktyk religijnych. Co się okazało?
Już tylko 23% najmłodszych Polaków to praktykujący!
Z badań CBOS wynika, że w latach 1992–2021 odsetek praktykujących w Polsce spadł z 69,5% do 42,9%. Jednak największe zmiany dotyczą osób urodzonych w roku 1997 lub później. Najgwałtowniej spada liczba praktykujących osób w wieku 18–24 lata – z 69% do 23%.
Zmiany dotyczą również najstarszego pokolenia (65 lat i więcej). W ich przypadku poziom praktyk spadł – z 72,8% regularnie praktykujących w 1992 r. do 56% obecnie, a odsetek niepraktykujących w tym okresie wzrósł z 8,7% do 17,5%.
Co czwarty mieszkaniec większych miast deklaruje, że nie wierzy!
W największych miastach Polski w roku 1992 odnotowano 91% wierzących wśród ogółu badanych, a obecnie – 72,5%. Już więcej niż co czwarty mieszkaniec Warszawy, Krakowa, Łodzi, Wrocławia i Poznania deklaruje, że nie wierzy.
Najmłodsi coraz częściej nie mają kontaktu z Kościołem
„W 2021 roku regularny kontakt z Kościołem ma tylko zdecydowana mniejszość millenialsów i najmłodszych (około 1/4 lub mniej), a ponad 1/3 spośród nich nie ma żadnego kontaktu z Kościołem” – pokazują badania.
Analizowane dane pochodzą z badań CBOS z okresu od marca 1992 roku do sierpnia 2021 roku włącznie. Badania te realizowane były na liczących około 1000 osób reprezentatywnych próbach losowych dorosłych mieszkańców Polski.
2. RAPORT KATOLICKIEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ
W marcu 2021 r. Katolicka Agencja Informacyjna (KAI) opublikowała raport „Kościół w Polsce”. Dane pochodzą z kościelnych i świeckich ośrodków badawczych. Z raportu KAI wynika, że spada poziom zaufania do Kościoła i zmniejsza się religijność młodzieży.
„W ciągu ostatnich 25 lat spadek deklaracji wiary w Boga u młodzieży wyniósł około 20 proc., a spadek praktyk religijnych aż o 50 proc. Jest to zjawisko nowe, które możemy nazwać zaburzeniem międzypokoleniowego przekazu wiary. Jednocześnie utrzymuje się, a nawet nieco wzrasta, procent głęboko wierzących młodych ludzi, choć stanowią oni niewielką mniejszość – wzrost z 6 do 8 proc.” – czytamy w raporcie.
Ponad połowa studentów deklaruje, że Kościół nie jest dla nich autorytetem instytucjonalnym.
Spośród studentów 30% deklaruje się jako wierzący i praktykujący, 22% jako wierzący i rzadko praktykujący, 18% jako niepraktykujący. Ponad połowa studentów (50,7%) deklaruje także, iż Kościół nie jest dla nich autorytetem instytucjonalnym.
Polakom coraz mniej zależy, by przekazać własną religię swoim dzieciom.
W 1998 r. 52% młodych deklarowało, że ich rodzicom zależy na tym, by chodzili do kościoła. W 2016 r. było to już zaledwie 30%.
„Pełzająca sekularyzacja”
Procent osób regularnie praktykujących (dominicantes) wyniósł w 2019 r. 36,9%. W Polsce w porównaniu z innymi krajami Europy wskaźniki religijności spadają powoli, co socjologowie określają terminem „pełzającej sekularyzacji”. W 1990 r. we mszy niedzielnej uczestniczyło 50,3% zobowiązanych, w 2013 r. odsetek ten spadł do poziomu 39,1%, w 2016 r. do 36,7%, w 2018 r. do 38,2%, a w 2019 r. do 36,9% (ostatnie badanie).
W ocenie prof. Mirosławy Grabowskiej, dyrektor CBOS, Polsce nie grozi gwałtowna sekularyzacja na wzór hiszpański czy irlandzki: „Raczej pójdziemy drogą włoską, czyli wciąż będziemy się wyróżniać na tle zsekularyzowanej Europy, ale to wyróżnianie się nie będzie na poziomie 90 proc. czy 60 proc., ale znacznie niższym, który i tak będzie wyższy niż we Francji, Czechach czy w Niemczech” – powiedziała.
Skandale seksualne w Kościele obniżają autorytet Kościoła
Z raportu KAI wynika również, że na obniżenie religijności oraz autorytetu Kościoła wpływają ujawnione ostatnio skandale seksualne – 21,7% ankietowanych zadeklarowało, że „zdecydowanie wpływają”, a 13,7% odpowiedziało, że „raczej wpływają”.
Obserwowany jest spadek pozytywnych ocen Kościoła. Choć przez lata deklarowało je około 55–60% badanych, to w grudniu 2020 r. pozytywnie oceniło Kościół 41% badanych, a w styczniu 2021 r. – 46%.
3. CORAZ MNIEJ POLAKÓW CHCE ZOSTAĆ KSIĘŻMI
W 2019 r. do seminariów w Polsce przyjęto 498 kandydatów, o 122 mniej niż w 2018 r. (według danych KAI). W ciągu 20 lat liczba uczących się w seminariach spadła o 60%. Jak podaje portal Wirtualna Polska, w 2021 r. liczba chętnych do seminariów spadła o 15% w porównaniu z 2020 r.
Wedle danych opublikowanych przez „Tygodnik Powszechny” w ciągu dekady liczba powołań w Polsce spadła o prawie 300%. Jeszcze w 2014 r. w seminariach nauki pobierało 7465 kleryków, dziś jest ich już tylko 2556.
4. JEDNA TRZECIA MŁODYCH NIE UWAŻA SIĘ ZA OSOBY RELIGIJNE („Rzeczpospolita”)
W marcu 2021 roku wyniki badań nad religijnością młodzieży opublikowała również „Rzeczpospolita”. Z badań nastolatków w wieku 14–18 lat wynika, że ponad 62% młodych uważa się za osoby religijne, ale jedna trzecia – nie. Przy tym 59% z nich twierdzi, że ich religijność osłabła w ostatnich dwóch latach. Co piąty ankietowany przyznał, że przestał chodzić na niedzielne msze.
Co zniechęca młodych do religii i Kościoła?
„Przede wszystkim rozdźwięk między tym, »co mówi religia, a co robi Kościół« oraz »brak właściwej reakcji Kościoła na pedofilię w jego szeregach« (to wskazało 65 proc. i 63 proc. osób). Przeszkadza im też zaangażowanie Kościoła w politykę oraz »przepych i nieuzasadnione bogactwo ludzi Kościoła«. Rzadziej brak zrozumienia ich potrzeb i współczesnego świata” – informuje dziennik.
„Sprawy bieżące, szczególnie te owiane skandalami, a nie głęboko religijne, determinują stosunek młodych do Kościołów i religii” – wynika z badania Centrum Profilaktyki Społecznej „Młodzi uciekają z Kościoła”, które opublikowała „Rzeczpospolita”.
Jak młodzi widzą swoją przyszłą relację z Kościołem?
Ponad połowa nastolatków (51,5%) podkreśla, że „będzie chciała wychować swoje dzieci w wierze, w której sama została wychowana”. Spośród badanych 13,9% twierdzi jednak, że ich przyszły związek z Kościołem będzie raczej formalny, ale będą organizować tradycyjne święta. Prawie co trzeci badany (28,8%) zamierza zrezygnować z udziału w życiu religijnym.
Większość nie ufa polskim hierarchom, ale ufa papieżowi Franciszkowi
Aż 72,8% pytanych nie ufa polskim hierarchom w sprawie „zreformowania Kościoła i odzyskania jego autorytetu”. Ufają papieżowi Franciszkowi – 71% uważa, że chce on zreformować Kościół i wyeliminować patologie. Dla połowy badanych Franciszek to autorytet moralny.
Widzą problem z ukrywaniem pedofilii w Kościele katolickim
Aż 62% nastolatków uważa, że „Kościół chce przeczekać aferę pedofilii, zamieść ją pod dywan”. Tylko 7,8% ocenia, że robi wszystko, by problem wyjaśnić. Niektóre opinie są druzgocące: „Od czasu filmu Sekielskich nie chodzimy z siostrą do kościoła. Rodzice też” – podaje 17-latka.
Młodzi krytykują „podwójne standardy” przy wyjaśnianiu kościelnych nadużyć. „Zwykły człowiek zostałby natychmiast aresztowany, ale jak pedofilem jest arcybiskup, to jest nietykalny” – uważa 17-latka. „To sygnał dla hierarchii kościelnej i władz państwowych” – zauważają badacze.
Badania przeprowadził zespół badawczy pod kierunkiem socjologów – prof. Mariusza Jędrzejki i dr. Tomasza Kozłowskiego. O kwestie związane z religią i problemy społeczne, w tym o patologie w Kościele katolickim, zapytano 1051 nastolatków w wieku 14–18 lat z całego kraju.
Krytyczni wobec Kościoła, ale nie samego Boga
Jak wynika z badań zleconych przez „Rzeczpospolitą”, młodzi są krytyczni wobec Kościoła, ale nie wobec samej wiary (religii). Ta wciąż jest dla nich ważna. Dla 64,7% dekalog i wartości wynikające z ich religii będą drogowskazem w przyszłości. „Nie wyobrażam sobie innego ślubu jak w kościele” – deklaruje wielu. Ponad połowa młodych twierdzi, że chce wychowywać swoje dzieci zgodnie z zasadami swojej religii. Jedna trzecia mówi o rezygnacji z życia religijnego. „Będziemy żyli razem, ale bez ślubu” – zapowiadają ankietowani.
Prof. Mariusz Jędrzejko komentuje dla „Rzeczpospolitej”:
„W wynikach badania widzę potencjał. Dlatego że młodzi ludzie nie odrzucają religii jako systemu wartości. Oni odrzucają praktykę Kościoła, jego nadużycia i patologie. A jeśli wiemy, że coś nie działa, to zawsze możemy to naprawić, a nie zachowywać się jak wielu kościelnych hierarchów i »zamiatać« problemy” – powiedział profesor.
5. POŁOWA BADANYCH CHCE DYMISJI POLSKIEGO EPISKOPATU!
Z powodu ujawnionych afer pedofilskich w polskim Kościele papież Franciszek powinien zdymisjonować cały Episkopat – uważa 50% badanych przez agencję Kantar w sondażu dla „Faktów” TVN i TVN24.
Zdaniem 30% ta sprawa powinna zostać rozstrzygnięta jedynie przez polski Kościół. Aż jedna piąta badanych nie ma zdania na ten temat.
Według 79% badanych Kościół nie zajął się odpowiednio wyjaśnianiem zaniedbań – 50% pytanych odpowiedziało: „zdecydowanie nie”, a 29% skłoniło się ku opcji: „raczej nie”.
Sondaż telefoniczny przeprowadzony został w dniach 12–13 października na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie 1000 pełnoletnich osób.
6. CZY SKANDALE PEDOFILSKIE W KOŚCIELE MAJĄ WPŁYW NA WIARĘ POLAKÓW?
Według badania na zlecenie portalu Ciekaweliczby.pl prawie połowa Polaków (46%) twierdzi, że skandale pedofilskie zniechęcają ich do Kościoła, ale nie wpływają na ich wiarę. Co czwarty badany (26%) przyznaje, że zniechęca go to zarówno do Kościoła, jak i do wiary. Wśród elektoratu partii rządzącej oraz części opozycji przeważają opinie, że ujawnione skandale pedofilskie zniechęcają do Kościoła, ale nie do wiary (PiS – 44%, KO – 53%, Polska 2050 – 56%). W elektoracie Lewicy dominują głosy, że zniechęca to do Kościoła, ale również do wiary (52%).
Według tego badania 43% Polaków deklaruje się jako niepraktykujący katolicy, 33% jako katolicy praktykujący, a 11% jako ateiści lub agnostycy. Najwięcej praktykujących katolików jest wśród wyborców PiS (62%) i Polski 2050 Szymona Hołowni (33%). W elektoracie opozycji przeważają katolicy niepraktykujący (KO – 48%, Lewica – 53%, Polska 2050 – 52%).
Badanie zrealizowane zostało dla serwisu Ciekaweliczby.pl na panelu Ariadna w dniach od 19 do 22 lutego 2021 roku metodą CAWI. Ariadna to ogólnopolski panel badawczy audytowany przez Organizację Firm Badania Opinii Rynku (OFBOR).
Co dalej z religijnością Polaków? Co czeka nas w roku 2022?
Tekst został opublikowany w nowym numerze magazynu „Idź Pod Prąd”
